Mordin Teyipovning 100 yilliqiq merasimi

Йеқинда Уйғур наһийәсиниң Кичик Дехан йезисида «Келәчәккә нишан: мәнивий йеңилиниш» программиси даирисидә уйғур хәлқиниң мунәввәр пәрзәнди, Улуқ Вәтән урушиниң ветерани, Қазақстан Җумһурийитиниң «Халық Қахарманы» Мөрдүн Тейиповниң 100 жиллиғиға беғишланған тәнтәнилик мәрасим болуп өтти. Билим күнигә тоғра кәлгән сәнәгә жирақ-йеқиндин иштрак қилған меһманларниң санида чәк болмиди.

Сабирәм ӘНВӘРОВА,
© «Уйғур авази»

Мәзкүр чарә-тәдбир «Жазерке» ансамблиниң сазәндиси Берикбол Муқамжанниң орунлишидики «Арнау» билән башланди. Андин җумһурийәтлик дөләт академиялик Уйғур музыкилиқ-комедия театриниң артистлири тәрипидин сәһниләштүрүлгән сәһнилик көрүнүш көпчиликниң диққитигә һавалә қилинди.
Мөрдүн Тейиповниң һаятидин елинған бу көрүнүштә уруш жиллиридики қийинчилиқлар, аниниң зари, әр жүрәк Мөрдүнниң җәңгә атлинип, жутқа аман-есән қайтип кәлгән пәйти әкис етилгән. Бу сәһнилик көрүнүш көпчиликтә зор тәсират қалдурди.
Хәйрият, Мөрдүн Тейиповниң хатирисигә орнитилған бюстни ечиш һөрмити Уйғур наһийәсиниң һакими Шөһрәт Нурахуновқа, Алмута вилайитиниң Пәхрий граждини, наһийәлик Ветеранлар кеңишиниң рәиси Нурвәг Сейитовқа, Алмута вилайитиниң Пәхрий граждини, вилайәтлик мәслиһәтниң депутати Ызғарбек Бектурсыновқа, Социалистик Әмгәк Қәһримани Раһиләм Сейитова билән җәмийәт әрбаби, Уйғур наһийәсиниң Пәхрий граждини Болат Нурғазиевқа буйриди.
– Һөрмәтлик меһманлар! Биз бүгүн улуқлуқни улуқлаш үчүн жиғилдуқ. Жутдишимиз, Хәлиқ Қәһримани, Улуқ Вәтән урушиниң ветерани, устазларниң устази Мөрдүн Тейиповниң 100 жиллиқ тойини жут болуп атап өтмәктимиз. Хәлқимиз «елим», «йерим» дәп җәңгә атланған батурлирини һәрқачан һөрмәтләшни билгән, – дәп сөзини башлиди тәнтәнилик мәрасимниң дәсләпки тәбрик сөзигә чиққан наһийә һакими Шөһрәт Нурахунов. Натиқ аддий-саддилиғи билән исми ривайәткә айланған Мөрдүн Тейиповниң қәһриманлиғи һәққидә тохтилип өткәч, униң әрлигини яш әвлатқа үлгә қилип көрсәтти. Шундақла Қазақстан өз Мустәқиллигини алған дәсләпки жилларда «Халық Қахарманы» атиғини алған бирдин-бир уйғур оғлини Мөрдүн Тейипов билән һәрбир уйғурниң һәқлиқ рәвиштә пәхирлинидиғанлиғини ейтип, көпчиликни ушбу улуқ сәнә билән тәбрикләп, қәһриманниң жутдиши, атақлиқ шаир, драматург Нурлан Оразалинниң Тәбрик хетини оқуп бәрди.
Шуниңдин кейин сөз новити вилайәтлик мәслиһәтниң депутати Ызғарбек Бектурсыновқа берилди. Натиқ авал Мустәқилликниң ата-бовилиримизниң қан-тәри бәдилигә кәлгәнлигини ейтип, Мөрдүн Тейипов тоғрилиқ әслимилири билән бөлүшти:
– Мән Мөрдүн акини яхши билимән. У мошу мәктәптә ишлигән жиллири униң билән талай үз көрүштуқ. Акилиқ несиһитини тиңшидуқ. Шу чағда у кишиниң шундақ чоң дәриҗигә егә болсиму, йәнила аддий һәм интайин кәмтар инсан болғанлиғиға һәйран қалаттуқ.
Қазақстан мустәқиллик алғандин кейин, шиддәтлик җәңләрдә көрсәткән җасарити инавәткә елинип, Мөрдүн акиға Хәлиқ Қәһримани атиғи берилди. Бу – барлиғимизға, шу җүмлидин Қазақстанда яшайдиған өзгә милләтләргә вә мошу наһийәдин, мошу йезидин шу рәһимсиз урушқа қатнишип, аман-есән жутиға қайтип келәлмигән әзимәтләргә көрситилгән һөрмәт!
Андин минбәргә наһийәлик Ветеранлар кеңишиниң рәиси Нурвәг Сейитов көтирилди. У қанлиқ урушқа Уйғур наһийәсидин 4461 адәм қатнашқан болса, шуларниң бири – Мөрдүн Тейипов болғанлиғини тилға алди.
– Мөрдүн Тейипов 1941-жили Кеңәш Армияси қатариға чақиртилип, хизмитини 316-гвардиячи-панфиловчилар дивизиясиниң тәркивидә өтиди вә Москвани һимайә қилиш җәңлиригә қатнашти, — деди у сөзини давамлаштуруп. – Мөрдүн Тейипов Белоруссияни, Прибалтика җумһурийәтлирини, Шәрқий Пруссия, Польша, Чехословакия вә Венгрияни азат қилиш йолида қан төкти.
1945-жили у Забайкалье фронтиға әвәтилип, униң тәркивидә Японияни тар-мар қилишқа қатнишиду. Кеңәш Армияси сепидин қайтқандин кейин, у «Октябрь» колхозида партия комитетиниң кативи болуп ишләйду. 1952-жилдин тартип һөрмәтлик дәм елишқа чиққичә Кичик Дехан йезисидики оттура мәктәптә муәллим, илмий мудир лавазимлирида ишләйду. Бирнәччә қетим йеза вә наһийәлик кеңәшләрниң депутати болуп сайлиниду Мөрдүн акиниң җәңгивар йоли вә пидакаранә әмгиги биринчи вә иккинчи дәриҗилик Вәтән уруши, Қизил Юлтуз, иккинчи вә үчинчи дәриҗилик Шөһрәт орденлири вә көплигән медальлар билән тәғдирләнгән. 1995-жили Улуқ Ғалибийәтниң 50 жиллиғи һарписида, Қазақстан Җумһурийити Президентиниң Пәрмани билән Вәтән алдидики чоң хизмити үчүн Мөрдүн Тейиповқа Қазақстан Җумһурийитиниң «Халық Қахарманы» жуқури унвани берилди.
Новәттики тәбрик сөз җәмийәт әрбаби Турарбек Төлендиевқа берилди.
– Мәйли у уйғурму, русму, немисму муһим әмәс, инсанниң туғулуп өсүп, сүйини ичкән йери Вәтини һесаплиниду, — деди у һаяҗан илкидә. –Һәркимниң Вәтини – өзиниң яшаватқан йери, ели. Шуңлашқиму Қазақстанда яшаватқан барлиғимизниң Вәтини мошу йәр. Шундақ екән, мошу йәрниң азатлиғи үчүн күрәшкән әзимәтләрниң әрлигигә баш егишкә һәқлиқмиз. Бүгүн бизму әйнә шундақ мәхсәттә мошу жутқа қәдәм тәшрип қилдуқ. Умумән, Мөрдүн акини Алланиң нәзәри чүшкән адәм екән дәп ойлидим. Уни Алланиң нури, аниниң тилиги сақлиса керәк. Чүнки у отқа чүшүп – янмай, суға чүшүп – чөкмәй, оқ алмай, «шамал учармай» уруштин аман-есән жутиға қайтип кәлди. Уруштин кәлгәндин кейин әл-жутиға хизмәт қилди. Мөрдүн ака һечқачан «Мән Қәһриман болдум!» дәп көкрәк керип, мәйдисигә тақалған юлтузлири билән махтинип көрмигән.
Андин ҖУЭМ рәисиниң орунбасари, Қазақстан хәлқи Ассамблеясиниң әзаси, «Уйғур авази» гезитиниң баш муһәррири Ершат Әсмәтов сөзгә чиқти. Натиқ көпчиликни ушбу чоң сәнә билән қизғин тәбрикләп, җумһурийәтлик Уйғур этномәдәнийәт мәркизиниң рәиси, Қазақстан хәлқи Ассамблеяси Кеңишиниң әзаси, ҚҖ Парламенти Мәҗлисиниң депутати Шаһимәрдан Үсәйиноғли Нурумовниң мәзкүр мәрасимға мәлум сәвәпләр түпәйли келәлмигәнлигини ейтип, униң иллиқ салимини йоллиди.
– …Мән Мөрдүн Тейиповниң оқуғучиси болдум вә һәрқачан шу кишиниң қолидин тәлим вә билим алғанлиғим билән махтинимән. У кишиниң әмгиги һечқачан унтулмайду. Сәвәви, Мөрдүн Тейипов урушта җәңчи болуп, дүшмән билән күрәшкән болса, устаз сүпитидә кәйнидин шагирт қалдурди. Бүгүнки күндә Мөрдүн Тейиповниң тәлим-тәрбийисини алған шагиртлири һәр саһада, жуқури хизмәтләрдә елимизниң тәрәққияти үчүн әмгәк қилмақта, – деди Ершат Әсмәтов.
Шуниңдин кейин сөз новити Қуддус Ғоҗамияров намидики дөләт академиялик Уйғур музыкилиқ-комедия театри мудириниң орунбасари Савутҗан Сонуровқа берилип, у театр мудири Руслан Тохтахуновниң тәбрик хетини оқуп бәрди.
– Мошу жутта туғулуп өстуқ. Мошу мәлиниң сүйини ичип чоң болдуқ. Алла несип қилип, Мөрдүн Тейиповниң шагирти болдум, – дәп устазини әслиди Савутҗан Сидиқоғли. Андин ушбу тойни уюштурушқа актив қатнашқан шәхсләргә жутдашлири намидин миннәтдарлиғини изһар қилди.
Жутдиши билән пәхирлинип, Қәһриманни яд әйлигәнләр қатарида жут ақсақили, Уйғур наһийәсиниң Пәхрий граждини Мельс Ахметжанов вә Мөрдүн Тейиповниң дости Заманбек Батталхановниң қизи Сәуле Батталхановаму болди. Уларму Мөрдүн Тейипов тоғрилиқ иллиқ әслимилири билән бөлүшти.
Хәлиқ Қәһриманиниң 100 жиллиғиға беғишланған тәнтәнилик мәрасимниң хуласә сөзи Мөрдүн Тейиповниң оғли Иссақ Тейиповқа берилди. У мәзкүр чарә-тәдбирниң тәшәббускарлири һәм уюштурғучилириға Тейиповлар әвлади намидин миннәтдарлиғини изһар қилип, ушбу сәнәни өткүзүшкә маддий вә мәнивий ярдәм көрсәткән жутдашлириға рәхмитини ейтти.
Мәрасимниң ахири концертлиқ программиға улашти. «Жазерке», «Арзу» ансамблиниң сәнъәткарлири вәтәнпәрвәрлик роһтики нахшиларни иҗра қилип, тәнтәнини техиму җанландурди. Андин жирақ-йеқиндин кәлгән меһманлар билим дәргаһидики Мөрдүн Тейипов мирасгаһини зиярәт қилди. Очуқ асман астиға кигиз өйләр тикилип, миллий оюнлардин мусабиқиләр уюштурулди.
Бир күнгә созулған мәзкүр чарә-тәдбирдә уйғур хәлқиниң пәхри, Қәһриман оғлини Мөрдүн Тейиповниң роһиға тазим қилинип, әрлиги вә инсаний хисләтлири тилға елинди.