Rizvangul

 

Inqilawi qurban Rizwangül

 

— Uyghur xelqining pexirlik qizi, milli qehriman, shepqet hemshirisi Rizwangul 1925 — yili Qazaqistanning Alma ata oblasti Chélek rayonida tughulghan. Dadisining isimi Hashim axun, apisining ismi Meryemxan bolup, dadisi zhung tijariti bilen shughullinatti. 1932 — yili Rizwangul 7 yash waqtida a’ilisidikiler bilen Ghulja shehirige (Pushman mehellisige) kélip olturaqlashqan. 1933 — yilidin 1940 — yilighiche Ghuljidiki sherq mektep we umut mektepliride oqughan. 1940 — yili Urumchi ottura derijilik milli qizlar mektep boghaltirliq kespiy sinipida oqughan.1943 — yili oqush puturup Ghuljigha qaytip kelgen we shu yili wilayetlik pochta idarisige xizmetke orunlashqan. Rizwangul meripetperwer we tereqqiyperwer a’ilide chong bolghan. U a’ilisining bolupmu oqutquchi ustazlirining tesiride kichikidin tartipla tirishchan, ötkur pikirlik, kemsöz, lékin déginini qilidighan, xorluq we adaletsizlikke chidap turalmaydighan qeyser qiz bolup yétishken. U eyni waqittiki öktemler ajizlarni bözek qilidighan, nareside qizlarni mejburi erge béridighan, ayallarni xorlaydighan ehwallarni körgende u ishlargha héch ikkilenmey qarshi turatti. Rizwangul pochta idariside ishlep yurgen kunlerde Üch wilayet inqilawi bashlandi. Inqilap bashlinip altinchi kunila Rizwangul birqanche dostliri bilen pida’iy bolup jengge qatnashti. U pida’iy sépige kirgendin kiyin bir tereptin qisimning shepqet hemshirisi bolup qanliq jenglerge qatnashsa, yene bir tereptin herbi qa’ide we qural ishlitishni qétirqinip ugendi. U da’im : “Dushmen bilen erk uchun jeng qiliwatqan wetenning oghlanliri bolsa , biz weten qizliri. Qizlarmu qoligha qural élip aldinqi sepke bérishi kérek” dése, hemishire qizlargha: ”Fashizimgha qarshi kuresh qehrimani rus qizi Zoyadek bolayli” detti . Rizwangul jeng meydanliridiki japa musheqqetni yéngip, ölumge pisent qilmay, moldurdek yéghiwatqan dushmen oqliri arisida qehrimanlarche yügürüp yürüp yaridar jengchilerge shepqet yetkuzdi. U jenglerdiki ajayip jasariti we yaridar jengchilerge bolghan köyumchanliqi bilen komandir — jengchilerning qelbidiki eng shepqetlik, méhriban hemshirige aylanghan édi. Rizwangul 1945 — yili 13 — yanwarda Herembagh etrapidiki shiddetlik jengde wizhildap uchuwatqan oqlar arisida yarilanghan üch jengchining yarisini arqa — arqidin téngip bixeter jaygha apiriwétip, arqigha qarap xewplik jaydiki törtinchi jengchining yénigha kétiwatqanda dushmen atqan ejellik oq béshigha tégip qehrimanlarche qurban boldi. U qurban bolghanda emdila 19 yashqa kirgen édi, shunga uning ölimi kishini bekmu échinduridu. Uning nami Weten, millet üchün qan tökken minglighan ot yürek oghul -qizlirimiz qatarida tarix bétige mengguluk yézildi. Milli qehriman Rizwangul baturane ish izliri bilen eyni dewr jeng meydanidiki her milet oghul qiz jengchilerning üginish ülgisi bolupla qalmay, hazirqi dewrimiz yashliriningmu üginish ülgisidur. Eyni waqitta uning üchün jengge kirmey shu chaghdiki yuquri bilimi bilen arqa septe turupmu bu inqilapta öz rolini jari qildurush imkaniyiti bar édi, lékin uningdiki milli ghorur, Weten ana zimin üchün yash tökeleydighan, xorluq we adaletsizlikke chidimaydighan baturane rohi buninggha yol qoymidi. U bir batur, qehriman, merdane uyghur qizi. U burun, hazir shundaqla kelgusidiki her millet oghul qizlirimiz üchün menggülük üginish ülgisi we bayraq bolghusi.

 

RIZWANGÜL

Xewer keldi goya bir,

Soldi dégen qizil gül.

Weten üchün jan pida —

Emesmédi Rizwangül?

 

El dangqini yad qilip,

Düshmenlerni étip kül.

Bel baghlighan jenglerde,

Uyghur qizi Rizwangül.

 

Untulsunmu… héch qachan,

Untulmaydu Rizwangül!

U bir tozumay échilip,

Turghan esla qizilgül.

 

Qadir Hasanow