Abduméjit DÖLETOW

2019-05-04 amraq

ROHLAR
SÖZLEYDU
[Dastanlar we shéirlar]

ATU
«1918-jilqi Atu shéyitliri xatirisige béghishlaymen»
Muellip.
Gözel bahar kelginini bilemsen,
Gülliridin berginini bilemsen.
Matemlik dem-deqiqiler qelbingge,
Qayghu-sitem salghinini bilemsen?

Shu jilimu bahar kelgen, bahardi,
Ümüt ichre anga adem baqatti.
Kün uzirip her tewlükte,
pelektin,
Ana yerge quyash nurin yaqatti.

Yettisuning qoyni shunda awatti –
Aqqan süyi deriyalarda nawatti.
Néme deysen?
Etrap bekmu janlinip,
Moshu özi bexitlik bir hayatti.

Uyghur ehli hemmidinmu mömündi,
Körer közge belki bexti pütündi.
Bulbul sayrap ishench-ümüt béghida
Yaxshiliqlar peqet ewlat üchündi.

Téchliq turmush
öter édi kün bir xil,
Eshu künler chiqqan oxshash ün bir xil.
Köpchilik el shükri eylep turmushqa,
Saraylardek körünetti tagh éghil…

Ghulja yoli…
Baraqsan qosh qaniti,
Her qedemde biliner karamiti.
Ghulja yoli…
Ötken qanche karwanlar,
Jangzilarda qonghan adem… we éti.

Ghulja yoli,
Sende arzu-arman bar.
Qara perde tartqan munda asman bar.
Kélechekke oq étilghan eshu jil,
Kengri alem ular üchün bolghan tar.
Ghulja yoli…
Sende xelqim bolghan xar,
Naheq oqqa uchqanlarning ahi bar.
Ghulja yoli…
Ah, qan tamghan boyida
Yüzlep, minglap qiyilghan jan zari bar.

Néme bala?
Néme apet?
Ot keldi?!
Zar qaxshitip uyghurlarni – téch elni.
Néme déme, néme éytma,
Qandaq sen,
Quruq qolda tosalaysen bu selni?!

Sen bilemsen?
Bahar quchaq achqandi.
Gülmu qizil, sumu qizil – tashqandi.
Minglap uyghur qéni yerni boyighan,
Amet-bexit bizdin jiraq qachqandi.

Sen bilemsen?
Güller chéchek atqandi,
Chéchek étip… – qoghushundek qatqandi.
Kömüp-cheylep iz-közini uyghurning
Bil, «Atudin» qanliq képen yapqandi.

Melilirining aylinip jebirstangha,
Tirik qalghan yol salghan qebirstangha.
Qizil jallat nahet atti uyghurni,
Shuni körer köz barmidu jahanda.

Qattiq jeng bop
Almutida – sépilda,
Yéngiliptu hujum qilghan uyghurlar.
Néme qilar?
Endi qandaq bolarkin?
Téch yatarmu ghalip chiqqan qanxorlar?!

Nadan elni egeshtürüp arqigha,
Tashlap bergen ghaljir böre aghzigha.
Aman qaldi qazighorus,
uyghurning
Beg, bolusi möküwélip daldigha.

Beziliri qéchip chetke ülgerdi,
Tashlawétip ejdat söygen el-yerni.
Ular üchün, qachan bolsun turmushta,
Bir tiyinghu addiy puxra ah-derdi.

Bu ghazatni anglap qélip Chélekte,
Millet ghémin bayraq qilip jürekke.
Ezimetler chiqti meydan — otturgha,
Jutni saqlap qélish-izgü tilekte!

Biri qolgha tutqan chalgha-oghaqni,
Biri belge qisturuptu pichaqni.
He birliri yol chéngini tozitip,
Kötirip qolda tayaq-toxmaqni.

Tört yüz dukan…
Ishikliri yépilghan,
Jutning goya berikiti chéchilghan.
Chélek üstin qara bulut qaplidi.
Amma héch kim yoq uyghurgha qétilghan.

Tört yüz dukan bar édi bu melide,
Kimler nedin kelmetti bu melige?!
Chélek dangqi ketken xéle jiraqqa,
Ozup chiqqan tulpar kebi beygide.

Soda-sétiq güllendürgech berini,
Üzülmetti sodigerler karwini.
Déxanchiliq, hünerwenlik
uyghurning
Ezeldinla ömürdiki nan – qéni!

Hey, béchare, bozek xelqim, bar xelqim,
Körüngenge, körgengila xar xelqim.
Tar öyige sighdursimu alemni
Eshu alem uning üchün tar xelqim.

Chong ghazatqa atlanduq dep jar sélip,
Mangghan yoli ketsimu hem yar élip,
Qozghalghandi her melide
uyghurlar
Oy-tumanliq, mexset – tutuq, tar qélip…

Ular körmey kéliwatqan balani,
Yettisuda bulghanghan yer-hawani.
Béguna xeq yüzlep, minglap qirilip,
Kimga éytar dégin kéyin dawani…

Tashkent yaqtin kelgen jallat Muraéw,
Uyghurlargha uyushturmaq oyi – ow.
Tört yüz esker – miltiq, qilich, pulémét,
Adettiki emes édi bu shaw-shuw.

Bolshéwiklar qollap uni shu waqit,
Qonchisigha chüshken oxshash goya pisht.
Tinich yatqan melilerge étildi.
Qan icherler – qutirighan ghaljir isht.

Yéngisher – bek gözel uyghur yézisi,
Béghi – bostan, ish qaynighan étizi,
Shu küngiche héch némidin xewersiz,
Ghemsiz ösüp kelgen jigit we qizi.

Baghlirida yangrap bulbul nawasi,
Tenge dawa édi süyi, hawasi.
«Yéngi sheher» — Yéngisher dep atiship.
Déyishetti: «Yoq bu jutning bahasi..».

Uyghur güllep, uyghur yashnap bu jutta,
Muhebbiti cheksiz édi öz jutqa.
Nedin bilsun,
Bir demdila yer köyüp,
Yétishini ölüp – pütkül er oqta.

… Etigende kirip keldi eskerler,
El ichide tarap ensiz xewerler.
Künde bu chagh perwaz eyler asmanda,
Ugisidin chiqmay yatar kepterler.

Bir balani sezgen kebi isht-möshük,
Pitrap ketken her tamangha – bekmu shük.
Téch milletni xorlighanda jallatlar,
Bolalaydu kim panahi, kim tüwrük?!

Quralsiz er, panasiz jut – ne chare,
Yaw aldida küch – quwetsiz, béchare.
Ular üchün wijdan – nomus bir tiyin,
Ejel chachar, jüreklerni qip pare.

Öy arilap haydap chiqar berini,
Qoymay hetta böshüktiki balini.
Torawélip hemme yaqni – éghildin
Chiqarghuzmay qoydi éshek-kalini.

Pütkül xexni toplimaqta yerge bir,
Héch kim bilmes,
Néme mexset? Néme sir?
Bar terepni qorshawalghan eskerler
Gep qilishmu, nepes élish bek éghir.

Pichirlashqa yoq ammining dermani,
Tamam yoqap, pütken ening armini.
Pulémét we miltiqlarning astida,
Bash égilgen, qalmighan héch amali.

Kütüshmekte, kütüshmekte,
némini?
Dolqun élip qachqan oxshash kémini.
Kim kötirer, kim öchirer, éytqina,
Bashqa chüshken jutning qayghu-ghémini.

Qara bulut qaplawalghan asmanni,
Salghan oxshash tawutqa nur – armanni.
Ümütlerni weyran étip,chöktirip,
Ye bastimu topan süyi jahanni.

Kütüshmekte…
Axirini, hemme jim.
Tebiet jim, ademler jim, qul – jitim.
Bezi qizlar yansa ghezep otida,
Amal qanche?!
Köz-yash qilar jigitning…

Yeshmey turup böshüktiki balamni,
Endila men séghip chiqqan kalamni.
Pishirey dep sütni quyup qazangha,
Ot qalighan – egip ochaq – aramni…

Élip chiqti pishergüzmey sütümni,
Öchergüzmey ochaqtiki otumni.
Nedin kelgen, néme qilghan apet bu,
Ensizlikke salghan mele-jutumni? —

Dep bozlaydu ariliqta bir ayal,
Amalsizliq, xorlinishtin dili lal.
Qural tursa jallatlarning qolida,
Qéchip chiqip yétishke yoq héch amal.

Bizni endi qoyup berse bolatti,
Özliri hem chapsan ketse bolatti.
Bédisini orup baghning biz qalsaq,
Menzilige ular yetse bolatti. –

Deydu sadde yap-yash uyghur jigiti,
Endila xet tartqan uning buruti.
Bilmeydu u,
Yen bir az chagh ötüp,
Ot ichide qalarini el-juti!

Néme guna qilip qoyduq?
Bilseng, éyt, —
Dep ah urar top ichide moysepit.
«Jighip qoydi bizni munda qoy oxshash»
Pichirlaydu, jürek-baghri bop tit-tit.

Gunasiz el bashni égip turuptu.
Bu turushni her kim her xil joruptu.
Minglap munda… haydap kelgen erlerning
Hazir oqat ölerin kim biliptu?!

…Ewu kishi
Tunggan yaki u tatar…
Etigendin sézip bilgen bir xewer.
At chapturup kétip qalar negidu,
Heyel qilmay qaytip kéler…
Basqan ter.

Mexset néme?
Némini u közleydu.
Top terepni körsitidu, sözleydu.
Janni tikip axir ikki arida
Öziche bir heqiqetni izdeydu.

«Yaq» jawawin alghan chaghda yene u,
At chapturup kétip qalar negidu.
«Men kelgiche téch xeliqqe tegmenglar,
Yene baray…
Deydighinim mana shu..»

Az waq ötmey yétip keldi u yene,
Qolida bir kichik qeghez bar eyne.
Qara terge chüshken shunche,
köpchilik
Hemme yaqtin baqar anga heyrane.

Tutuq turar Yéngishening asmini,
Ensizlikte baqar anga yash – qéri.
Hey, béchare, mömün elning meshede
Yéshilmestin qalmighédi jan siri…

…Ewu kishi,
Tunggan yaki u tatar.
Bir mexsetke yetti axir eylep zar.
Ayallarni chiqarmaqta, eskerler,
Top ichidin ayrip,
Kichik yolgha tar.

Élip qaldi peqet erkek jismini,
Atighini yoq héch qaysi ismini.
Ach böridek qarar yan yawuzlar,
Jürer munda «yégen ishttek tasmini…»

… Ewu kishi…
Jügermidi békargha,
Qérindashlar yolida u bop haghda.
Amal qilip,
Ajizlarni ölümdin
Aman élip qaldi shu kem, shu chaghda!

Tungganmékin yaki tatar?
Eytewir.
Uyghur emes, uyghur emes!
U – axir
Bashlanghanda qirish – chépish uyghurni,
Tarix üchün bolup qaldi bu hem sir…

Hey, béguna méning xelqim,
köyümiz.
Néme üchün chiqmay qaldi ünümiz.
At chapturup
Bir ademning arigha.
Peqet shunda chüshkinini bilimiz.

Puléméttin, miltiqlardin yaghdi oq,
Eyne qara shum wehshiler eyler zoq.
Téch turmushtin bashqisini bilmigen,
Adem jéni ular üchün oyunchuq.

Tiziwélip qochaq oxshash uyghurni,
Bu tarixta péshanisi bek shorni.
Bir oq bilen besh-onini öltirip
Hözür eylep, meyde kör zorni.
Bégunalar jiqilmaqta…

Oq yaghar.
Hejep zaman? Uyghur üchün jahan tar.
Erkek zati jiqilmaqta..
Ajizlar
Jighlashmaqta dat-periyatta, qilip zar.

Hawa tutuq..
Goya képen kiygendek,
Bu dehshetning bolarini bilgendek.
Erkek bendi tamam rohqa aylinip,
Yéngishede ün chiqarmay jürgendek.

Kéyin bolghan körüng endi xorluqni,
Kimler kütken mundaq éti uluqni?!
Qilichidin qan tamchighan jallatlar,
Qiz-ayalgha bashlighandi zorluqni.

Chidalmastin boran huwlar dalada,
Qarghish étip monu apet-balagha.
Bowighini meydisige qisqanche,
Öldi qanche qiz-kélinchek talada.

Qanche janlar sugha tashlap özini,
Ah, béwaqit jumdi eyne közini.
Azaplinip nomus-wijdan aldida,
Eng axirqi éytalmastin sözini…

Ot ketkenmu yawuzlarning ichige,
Héch kim bilmes…
Néme oy bar ichidu
Uyghur zatin öltirishke, qirishqa,
Yéngishedin chiqip ketti kéchide…

Ghulja yoli…
Bolghan bizge pana yol,
Deymiz shunga uni bizge «ana yol»,
Baghri uning gülistanliq, bostanliq,
Emgek qilghach uyghur atliq – talmas qol.

Yol boyida qanche östeng chépildi,
Süyi étiz, bagh, dalagha qétildi.
Méwizarliq, bughdayzarliq…
uyghurning
Hoylisida yangza güller échildi.

Emgek bilen keng dalani yashnitip,
Yaxshiliqqa, séxiliqqa bash étip.
Ana yerge, öz küchige ishinip,
Yamanliqqa kelgen uyghur tash étip.

U héch kimning yolip késip ötmigen,
Héch kimge u töhmet – tumar pütmigen.
Hoduqmatti chüshse asman örilip,
Amma mundaq dehshetnize… kütmigen!
Ghulja yoli…
Bériketke yol detti,
Kélechekke u mustehkem hul detti.
Uyghur xelqi tapqan munda bexitni,
Chékkisige qisturulghan gül detti.

Bir demdila buzup turmush – aramni,
Otqa pürkep pütkül yeru-jahanni.
Aylandurup eski tashliq-chöllükke,
Külgen monu gözel baghu-bostanni…

Uyghur körse öltiretti yolida,
Miltiq-qilich kelgindiler qolida.
Qachar uyghur pana izdep,
béliqtek,
Béliqchining chüshken qamaq-torigha.

Qirilmaqta uyghur pushti békardin,
Minglap janliq ghulighandek tik yardin.
Tebietning köksi weyran,köksi qan,
Pesil…
Birdin qishqa ötken bahardin…

Dessep ötüp Atamqulni, Emgekni,
Paltiwayni, yol chétide – Örnekni.
Chuqan eylep kéler eyne jallatlar,
Timisqilap, axturup bar rujekni.

Minglap-minglap uyghur atliq köz jumdi,
Duniyadin izi meygü kömüldi.
Towwa,
Dereq yopurmighi shu demde,
Sarghaydide, birdin yerge töküldi.

Qaldi artta
Kéyikway we Tashkensu…
Nechche esir uyghur munda külgenghu.
Chöl-jezirini östeng kolap, güllitip,
Joshqunlighan bulighidin ichken su.

Bulaqlarning közliri him yépildi,
Baghda örük ghoru turup qéqildi.
Chiniliri gödeklerning qilichta,
Kukum – talghan qilindide,chéqildi.

Jallat kéler,
Rehim qilmas ademge,
Öltirishni kesip qilghan qedemde.
Tirik uyghur ümüt qilar,
Kimgidu
Ishesh qilip, bergen ehdu – qesemge.
Chiqqan kebi zeher-ilan odidin,
Juqqan kebi dehshet késel jodidin.
Hemme yerde qirilmaqta uyghurlar,
Miltiq tutush kelmigechke qolidin.

Ajizlarning jürigi qan, közi yash,
Erkekliring atalmisa, qarshi – tash.
…Miltiq tutup körmeptiken…» dep éytish,
Bu méningla oyum hazir, qérindash!

Qaraturuq – bekum yoruq jut édi,
Qizi peri, jigitliri ot édi.
Ularmu hem ishengen sep-satagha.
Biri – qilich, yene biri oq yédi…

Kocha, hoyla tolghan eyne jesetke
Esli chidap bolarmékin bu dertke?!
Kochining qaq otturida jesiti
Qiz-jigitning yételmigen mexsetke…

Qaraturuq – qoli quruq jut emes,
Shu waqitlar alghan édi keng nepes.
Shundaq jayni bir demdila oq étip,
Dehshet sélip,
Weyran qildi zédi pes.
Öyler köyer…
Isliri kök asmanda,
Pütkül mele kömülgen chang – tumangha.
Aman qalghan bir moysepit waqirap,
Lenet oqar monu péshkel zamangha.

He yénidin öter esker qaqaxlap,
Biri atta ye harwuda – taraqlap.
Xewer kelgech,
Lawar yaqta uyghurlar,
Kütüshmekte, xéle boldi, — dep, — saqlap…

Lawar.. Lawar..
Qedirgahi uyghurning,
Lawar…Lawar
Sen mazari uyghurning.
Üch ming ejdat yatar séning baghringda.
Özeng pütmes – dili zari uyghurning.

Hey aldamchi sheytan yoldin azdurup,
Öy – ruzghari berikitin tozdurup.
Bashlap klegen her melidin uyghurni,
Lawarghiche qirilghanni az körüp…

Sheytan,sheytan…
Kimge uyghur ishending?
Öz erkingni kimge tashlap – sen berding?!
Méhman qilip könglin almaq yawuzning,
Dash qazanlar ésilip,
Ash pisherding…

Hemme yerde pichir-pichir paranglar,

Gep tapidu yoqla yerdin garanglar.
Néme kari, biz, uyghurda…
Chüshiner
Qizillarmu ademghu u, qaranglar.
Memir kögüch Bayséittin keptudek,
«Kelginimiz,
Üch yüz wekil» — deptudek.
Maliwaydin, Gheyret yaqtin kelgenler,
Turishidu top bolushup, sep tüzep.

Xéle barken Chélek juttin kelgenler,
Masaq, Qaynuq, Qariyotidin – jürgenler.
Ah, yoqilang sézimlargha aldinip,
Xam xiyalda shérin keype sürgenler.

Ewu bizning dangliq Shepe akighu,
Tursun, Kérem, bular köpke yaqidu.
Barlighining bügünki kün – téch elge,
Oq étishni toxtitishla – mexset shu.

Hemme yerge baqar éghir shu oyda,
Bilip turar kelmiginin chong toygha.
Qandaq bolar?
Bash éghitar beziler
Béqip heryan ensireshte – ming koyda.

Körünmekte eyne esker qarisi,
Körüp, birdin uchti topning zerrisi.
Tili gepke kelmey qaldi kimningdu,
Üdigendek ténidiki yarisi.

Bulut oxshash qapsan kéler eskerler,
Towlighidek dessishidin – ana yer.
Qilich, miltiq asqan beri boynigha,
At déwiter,
Üzliridin aqqan ter.

Xoshamette jürishidu,
Uyghurlar.
Qol qoshtirip turushidu,
Uyghurlar.
Öz pushtini atqan – chapqan yawuzgha,
Qol bériship körüshidu
Uyghurlar.

Qolidiki qurali – bir kepküri…
Alladinla rehim küter yash-qéri.
Chünki munda qarshi chiqip turushqa,
Yarimaydu ularning, bil, héch biri.

Özimizni mömün xeliq deymiz biz,
Bashqilarning ghémini bekmu yeymiz biz.
Endi bizning béshimizgha ghem chüshse,
Kimdin yardem..
Nedin pana tapimiz?!

Nan yéyilip, chay ichilip bolghan peyt.
Méhman kütüp – uzitishta, uyghur – mert.
Lékin monu «qizil mexluq» bashqiche,
Yene tépip bermisidi pütmes dert.

Bezilerning yoqighandek hosh – ési,
Bir némini kütken oxshash hemmisi.
Shürkendürüp tenlirini,
Qandaqtu
Yamanliqning kélip turar shepisi.

Beshtin-ondin tizip mana uyghurni
(Undin awal kolatquzup or – görni!
Miltiqlirini betlep, anga qaratti,
Endi bashqa qalmidi dep söz orni.

Ademler jim,tebiet jim,jahan jim,
Shu arida..
Qarghish urghur zaman jim
Jighisini jighlap shu kem
Uyghurning
Ye chüshkide,
Ye kütkidek yoq héch kim?!

«Ölseng – shéyit» dégen uqum béshida,
«Séning…» dégen,
Chiwin chüshse éshigha.
Jiqilmaqta,
Chalgha tekke bédidek.
Uyghur ehli Lawarning neq qéshida.

Jesetlerge artilmaqta jesetler,
Uyghur körgen hayatta köp külpetler.
Lékin buni néme deymiz?
Hey, duniya!
Untulamdu waqit ötüp bu dertler?!
Ingrash – towlash,
Bar etrapni qaplighan.
Aqqan qarlar – wulkan bolup partlighan.
Moshu demde uyghur üchün
Tang étip,
Uyghur üchün Kün jayigha patmighan.

Bir qarshiliq qilip qoysang,
Ége kim.
Eyipletti éytqin qéni, séni kim?
Ketting tatliq, gül hayattin békargha.
Düshminingge ash-nan bérip, shük we jim!

Yawuzlargha wekilliring — bir tiyin,
Danaliring hem… shahliring bir tiyin.
Hejep bizni patquzmidi kelgindi,
Uyghur üchün tar biliner keng zimin.

Yépilmastin qaldi qanche ishikler,
Tashliniptu öy keynige – böshükler.
Ketti möküp melilerdin nelerge,
Körünmeydu hetta isht we möshükler.

Ölüm bügün keptu bizning hoyligha,
Ölüm bu kün uyghurlarning qoynida.
Ixtiyarsiz xosh éytquzup ömürge.
Tügün bolup chigiliptu boynigha.

Qirghinchiliq sélip mele – melige,
Ejel izin qalduruptu beride.
Öltürülgen, wijdan – nomus xorlanghan,
Kimmu yéter deysen uyghur derdige.

Lawar, Lawar…
Ériqta qan atmaqta,
Qizil qandi etrapqa ot yaqmaqta.
Jesetlerni orilargha kömüshni
Erkek jan yoq…
Ajizlargha artmaqta.

Üch ming uyghur…
Üch ming rohqa aylinip,
Téni yatti yer üstide cheylinip.
Méhman qilip,
Jan élishqa kelgenni,
Rehim tilep kelgündige – aldinip.

Lawar yéri teksiz emes,
Köygen yer,
Qan tökülüp,
Qizil képen kiygen yer.
Pütün xeqni qachqun qilip,ténitip,
Uyghurning bir yiltizini qiyghan yer.

Deysen:

Néme üchün munda jighildi,
Bilip turup, sézip turup yéghini.
Men Lawardin kördüm toxsen jil ötüp,
Millitimning örülgen zor téghini…

Uyghur qachar…
Éshek mingen, piyade,
Biri oyda, biri taghda, qiyada.
Qara, bügün dilda hesret – judaliq,
Tünügünla chömülgen nur – ziyagha.

Bir pajie bashlanghandek Lawardin,
Bashqa sirtmaq tashlanghandek Lawardin.
Tegdi anga teghdirning shum tenisi.
Uyghur közi yashlanghandek Lawardin.

Ölgen yatar,
Jim uyqida – shéyitlar,
Ular heqte toquldi köp béyitlar.
Mezlum elning perzentliri
Silerge
Dugasini bérip öter – tirikler.

Qan icherler bésip kirip Chélekke,
Tighni paylap, urghan oxshash jürekke.
Her doxmushta uyghurlarni atmaqta,
Birlirini baghlap qoyup térekke.

Béchariler…
Qéchishqa yoq chamisi.
Tonur, géme…
Mökken yéri – panasi
Ghal-ghal titrer tépiwalsa eskerler,
Néme édi deysen ular gunasi?

Étip tashlap shu yerdila
Toshqandek,
Öy arilap jügrer jallat-uchqandek.
Bilinidu güllep turghan Chélekning
Eshu mehel turmush oti öchkendek

Öy-kochida miltiq tutqan eskerler,
Atar derru – chiqsa uyghur erkekler.
Maghdiri yoq gödeklerning jighlashqa,
Sunup, köyüp – uchup chüshti tirekler…

Ishigide étip tashlap Qasimni,
Bédiliktin tépip atqan Mesimni,
Xéle waqit sazayi qip talada,
Qilich bilen chépip ketken Hashimni.

Qiynap shunda Azadixan érini,
Hoylisida kolatquzup görini.
Deslep uni…
Andin étip tashlaptu.
Tirik qoymay perzentliri birini.

Azadixan sözlep qalghan shu kemde,
Chidimastin moshu dertke – elemge.
Uning halin sory dégen héch kim yoq,
Öz ghémida,
Tiqilishqan ademler…

***

Étish bek tes,
Qoramdiki qirghini,
Qarshi alduq rehim kütüp biz kimni?
Élishqin teng reqip bilen özengge.
Téch uyghurgha körsetkiche küchüngni.

Sawut axun..
Insan édi jut söyer,
Insan édi öz éligha bek köyer.
Yüzlep talip oqar édi qolida,
Shagirtliri tépilatti yerde – her.

Jallatlarning buralghinin Qoramgha
Anglap,
Xeliq chüshüp qaldi bir halgha,
Barliq adem axunumgha qaratti.
Néme qilar dégech monu ehwalda.

Kélip qazaq qérindashlar,
Yalwurup,
Ép kéteyli dédi taqqa qachurup,
Békardinla oqqa uchup, ölgiche.
Déyishetti:
Ketken yaxshi bash élip…

Sawut axun köngini yoq buninggha,
Dédi:

Meyli, tartmisimu ish onggha.
Öz jutumda – öz élimda bolay men.
Bash egmesmen ölsemmu hem mel’ungha.

Bu gep tarap ketti birdin bar yaqqa,
Shu demdila yétip qanche qulaqqa.
Qachqanlar bar…
Köpchiligi qalghandi
Ishiniship yene ümüt – chiraqqa.

Sawut axun…
Körginide bu zatni,
Hoduqushti anglap sirliq awazni.
Axunumgha ular «shepqet» qilishti,
Oqush üchün ikki reket namazni.

Boldi qilip,
Turghan chaghda axunum,
Baqqan oxshash tuyulghandi alem jim.
Ikki esker chiqti uni atmaqqa,
Ara bolar,
Qamal bolar yoq héch kim!

Éh, birdinla öchken kebi kün nuri.
Üzülgendek…. meghrur chinar tomuri.
Oq üzmestin qarap turghan bir esker,
Jürigini közlep atqan her biri…

…Qoram juti,
Qaldi oqning astida,
Kimdu – öyde, kimdu öler daldida,
Wehshiliktin qanatlinip yalmawuz,
Qilar édi kelginini yadigha.

Qoram juti…
Dana zatlar körgen jut.
Ewliyalar qedem bésip jürgen jut.
Nedin keldi monu bala?
Bilmidi
Qizillarning tapinida köygen jut.

Az körgendek tekken shunda u qanni,
Dessep-cheylep nomusini – wijdanni.
Élip ketti,
Héch kim bilmes qayaqqa?
Olja qilip onla qizni-jugani.

Qoram ichi toldi jeset-ölükke,
Qarash mümkin emes anga – sürlükte.
Jansiz téni narésidining «untulup»
Qalghan oxshash,
Yatar eyne büglükte.

Tirikleni tizip qoyup atatti,
Jesetliri… tizilghandek yatatti.
Ishenmestin ölginige,
Eskerler
Her birige neyze sanchip,atlatti.

Saqlighandek paxtini ot ichide,
Kiriwélip ölük tenler ichige.
Aman qélip oq-qilichtin bir jigit,
Qéchip chiqqan der Qoramdin kéchide.

Ghulja yaqqa kéyin ötüp kétiptek,
Bu qirghinni
Talay éytip jürüptek.
Qoram yaqqa qaytim qedem basmastin,
Eshu yaqta qélip, ömür sürüptek…

Weyran qilip Chélek bilen Qoramni,
Néme deymiz.
Dili-peyli haramni.
Almutigha qaytip uning bir topi,
Her bir topi közler Bayséit tamanni

Kelginide Chélek deriya yénigha,
Aqar édi su patmastin qinigha.
Deriya boylap mangdi sudin ötelmey,
Zawal bolar yene kimler jénigha?

Gheyretke kép, jutni oqta tasqidi,
Bulardin héch kütüp bolmas bashqini.
Gheyret juti…
Ayrim janlar qutuldi.
Qutulghini
Tagh-qirqigha qachqini.

Deriyadin ötüp ular shu yerdin,
Bashlighandi öltürüshni seherdin.
Anglanmatti isht qawishi,
Anglinar,
Maliwayda miltiq étish her yerdin.
Maliwaygha kirginide munapiq,
Ayimidi ajiznimu – bu éniq.
Tengligigende soldat Dilber anigha
Amma shunda étilmighan der miltiq

Rast, bir oqni étiptu u anigha,
Oqi tekken körünidu qoligha.
Atay dése, ikkinchi ret miltiqni,
Atalmastin,
Kétip qalghan yoligha.

Bu – heqiqet,
Ana kéyin saqiyip
Ketken deydu bashqa yaqqa atlinip,
Ghulja yaqtin tépip jangha bash pana,
Kelgen emes Maliwaygha – aylinip.

Yüzlep uyghur Maliwayda berdi jan,
Ular üchün boldi dozaq bu jahan.
Shardin boway, Qember boway…
Étildi.
Qachqanliri –
Qalghanliri az aman.

Bayséitta..
Anglap qirghin-yéghini,
Tashlap berin, tashlap öyi-béghini,
Ülgiriptu deydu shu kün qéchishqa.
Kötergiche
Qizil bandin tighini.

Ming aile kétip qalghan jay yötkep,
Bala-jaqa hayatidin ensirep.
Kimdin yardem,
Kimdin shepqet kütidu
Uyghur atliq tursa titrep-ensirep.

At béshini burap Chonja,Charingha,
Uyghurlarni öltürmekte,
Yawuzlar.
Tughulghan jut ara bolup qalmidi,
Qachqun boway, ana, bala ,ah, bozlar.

Uyghurlarni öltürmekte
Jallatlar,
Qalmidi téch Qirghizsay hem Ghaljatlar,
Ular bésip ötken qanliq yolida.
Chong Aqsu bar, Dolata hem Awat bar.

Bu yerdimu onlap naheq ölgen bar.
Qoli yetkech jiraqtiki Tügmenge.
Atu!
Séning anglinishing dehshetlik,
Dehshitingni
Körmisunchu héch bende!

Ötmek bolup turghinida Yarkentke,
Buyruq kelgen Moskwadin shu peytte.
Uyghurlarni öltürüshni toxtitip,
Chékit qoyup qaytishini dehshetke…

Qirip tashlap, qanchilep ming
Uyghurni
Qizin zorlap, baylighini bulidi.
Apet bolup kelgen banda-qaraqchi
Millitimizning qénin tökti,xorlidi.

Yüz minglighan uyghur qachti yéridin,
Bézip juttin, bézip tuqqan élidin.
Atu atliq dehshet kélip, ot kélip,
Kütmigende alghinida gélidin.
Ghulja yoli…

Matem tutup yétiptu,
He, meliler murdilardek kétiptu.
Tirik qalghan bende qachqan her yaqqa,
Uyghur qelbi ghemge-dertke pétiptu…

Melilerde qebirstanliq jimlighi,
Örülgendek pütkül jutning tüwrügi.
Oy-xarabe, shamal oynar ichide,
Qopurulghan ishik, töpe tünglügi…

Jigirme besh
Minglighan uyghur étilip,
Shéyit boldi
Jürek-baghri titilip,
Bir tiyinigha erzimeydu xunimiz.
Biz turmisaq shu ejdatni yad étip!…

Ghulja yoli…
Sende haza – periyadim,
Nechche esir öchmey kelgen mung-zarim.
Néme démey,
Beri bir men qoynungda,
Ta menggülük özeng ugam – tumarim…

***

Ariliqta ötti mana toxsen jil,
Téxichila köp teripi bizge sir
Yettisuda bir milletni qirghan shu.
Atu heqte eslesh bekmu tes, éghir.

Eziz dostum!
Bolmaylichu kor-qarghu,
Ötükni hem yeshmeylichu körmey su.
Atu heqte anglap méning yazghinip,
Shu dehshetning, bilseng, mingdin biri bu!!!
May, 2008- jil